«БАЙГАЛ» СЭТГҮҮЛТЭЙ УУЛЗАЛГА

Уран зохёолой болон ниитэ улас түрын “Байгал” сэтгүүлэй хүдэлмэрилэгшэд – Хэблэлэй байшангай директорэй орлогшо Александр Махачкеев, сэтгүүлэй редактор Галина Базаржапова-Дашеева, харюусалгата секретарь Надежда Гармаева БГУ-гай Зүүн зүгэй дээдэ һургуулиин буряад хэлэ бэшэгэй таһагай, зүүн зүгэй хэлэ шудалдаг буряад болон солонгос хэлэнэй таһагай оюутадтай уулзалга үнгэргэбэ.

- Сагай амисхаалай, сохисын мэдэрэгдэжэ байхын тула мүнөө сэтгүүлэйнгээ эхиндэ уран зохёолой, хэлэ бэшэгэй болон бүхыдөө соёлой талаар хөөрэлдөөнүүдые хэжэ байдаг болонхойбди. Жэшээлбэл, энэ жэлдэ хэлэ бэшэгэй эрдэмэй доктор Людмила Дампиловатай, хамба-лама Дамба Аюшеевтэй, Дондог Улзытуевай музей-буусые эрхилэгшэ Светлана Банзаракцаеватай, «Нютаг хэлэн» гэһэн сониной ахамад редактор Цыренжап Чойроповтой хөөрэлдөөнүүд эмхидхэгдэһэн, харин удаадахи дугаарта FM-радиогой захирал Жанна Дымчиковатай хөөрэлдөөн үгтэхэ юм. Монгол тээшээ эрьеһэмнай эли. Дугаар бүхэндэ мүнөө халха, буряадшье гарбалтай Монголой уран зохёолшодой бүтээлнүүдые үгэнэбди. Сэнгын Эрдэнын “Хойто наһандаа уулзахабди” гэһэн романай толилолго түгэсэхэнь. Удангүй Чадраавалын Лодойдамбын “Тунгалаг Тамир” гэһэн роман үгэжэ эхилхэбди. Мүнөө болоходо, уласай Үндэһэтэнэй номой санда 1965 ондо хэблэгдэн гараһан оройдоо ганса иимэ ном бии байна. Ринченэй Чойномой, хүүгэдэй уран зохёолшо Гомбын Ганболдын, Сэдэнэй Намсарайн зохёолнууд үгтөө. Үбэр Монголой зохёолшодтой Нумаа багшаар дамжан харилсаатайбди. Баян хэлэтэй баргашуулай зохёолнууд удхатай даа.

Оршуулга эдэбхитэй үгтэнэ. Жэшээлбэл, ород хэлэн дээрэ бэшэдэг Буряадай зохёолшодой, ородой классигуудай, һаяын дугаарта Валентин Распутинай, Марк Твенэй, Омар Хайямай зохёолнууд үгтэбэ. Таанар, оюутад, “Шэнэ нэрэ”, “Уншагшадаймнай туршалгануудһаа” гэһэн ниитэ гаршагууд доро шүлэг, рассказуудаа үгэхэ аргатайт.

Уран зохёол ехээр уншахада, оршуулжа туршахада ашатай, - гээд, сэтгүүлэй редактор Г.Х.Базаржапова-Дашеева хөөрэхэ зуураа хэдэн жэшээ дурдаба.

Ушарынь хадаа Сеулай университедэй оюутан Эрдэм Ламожапов Солонгос уран зохёолшо Сим Хунай шүлэгые нэн түрүүн ород хэлэн дээрэ, удаань буряад хэлэн дээрэ оршуулаа юм. Ехэл һонин туршалга болоо. “Зүүн зүгэй зүнтэйхэн зүгы” гэһэн хүүгэдэй уншаха хэһэгтэ Агын Табтаанайн һургуулиин һурагшадай шүлэгүүд һуурияа эзэлээ. Сэтгүүлэй дүрбэдэхи дугаарай “Уран үгын дали жэгүүр” гэһэн ниитэ гаршаг доро Баира Бальбурова байгаали хамгаалха асуудалаар “Ангуушан” гэһэн болбосоронги һайн удха найруулгатай зүжэгөө дурадхаһан байна. Янжима Дашидоржинагай шүлэгүүд энэ гаршагые мүн лэ шэмэглээ. Уран зохёолшодо наһан байдаггүй гээд һүүлэй үедэ номуудаа гаргуулһан 70-80 наһатай Даша Аюшеевые, Долсон Цыремпиловае, Галина Тудиновае редактор дурдаха зуураа мэдээжэ боложо үрдиһэн, нэрэеэ нэрлүүлһэн, теэд һаянай хэблэлэй газараар үсөөн харагдадаг болоһон Валерия Жанчиповае, Баирма Борохитовае, Дарима Дулмаевае үгылэн тэмдэглэбэ. “Танилсагты: шэнэ нэрэ” гэһэн ниитэ гаршаг авторнуудаа хүлеэ
Уулзалгада хабаадаһан БГУ-гай багша, хэлэ бэшэгэй эрдэмэй кандидат Л.Ц.Халхарова оюутадайнгаа зохёохы эдэбхиие хүгжөөхэ талаар ямар үүсхэл оролдолго хэрэгтэйб гэһэн һанамжаяа хэлэбэ. Авторнууд, уран зохёолшод Баира Бальбурова, Басаа Валера, Даша-Рабдан Дамбаев, эдэ мүрнүүдэй автор, оюутад Үнир, Сэрэн-Дулма сэтгүүлэй удха найруулга тухай өөр өөрынгөө бодомжо элирхэйлһэн байна.

Юрэдөө, уншагшадтай уулзалга – дулаан иимэ дүхэригүүд угаа хэрэгтэй гээд тобшолмоор. Сэдьхэлэй ямар нэгэн хүбшэргэй заатагүй дайрагдаха, уярхашье сагууд болодог гээшэ.

- “Буряад үнэн” Хэблэлэй байшанда ерэдэг байгыт, хүдэлмэринүүдээ асаржа харуулыт. Шэнэхээнһээ басагад байна. Гансашье бидэ Шэнэхээн тухай бэшэ, харин шэнэхээнэйхид Буряад орон, уран зохёолшод тухай мэдэсэтэй болохо ёһотой. Энээндэ танай үүргэ ехэ, - гээд А.В.Махачкеев хэлэбэ.

Саашадаа “Байгалнай” уншагшадтаа бүри дүтэ, бүри һонирхолтой боложо байхань болтогой гэжэ уулзалгада хабаадагшад үреэбэ.

Автор: